Με το πέρασμα των χρόνων ο άνθρωπος άρχισε να δημιουργεί με το ξύλο καλλιτεχνικά δημιουργήματα και έργα τέχνης, όπως ξύλινα αγάλμα­τα για την απεικόνιση των θεών του ή άλλων μορφών. Και τούτο, γιατί το ξύλο είναι ένα υλικό εύκολο στην ανάπλαση.

Το ξύλο στα χέρια των διαφόρων δημιουργών του, ανάλογα με την επο­χή και ανάλογα με το ιδεολογικό υπόβαθρα τους, άρχισε να μετατρέπεται σε μέσο έκφρασης και να παίρνει διάφορες μορφές. Τα θέματα πάντοτε από τον περίγυρο του σκαλιστή-καλλιτέχνη. Το ζωικό και φυτικό βασίλειο με τον πλούτο τους έδιναν τα πρώτα ερεθίσματα στις ευαίσθητες ψυχές των πρώτων μαστόρων.

Η αφαίρεση και ο συμβολισμός δίνουν διακοσμητικά στοιχεία που μαζί με γεωμετρικά σχήματα φτιάχνουν θαυμάσιες συνθέσεις. Τα βασικά σύμ­βολα στην κυπριακή ξυλογλυπτική είναι τα πουλιά (σύμβολο αγάπης και έρωτα), ο λύκος και το λιοντάρι (σύμβολα δύναμης), ο σταυρός (σύμβολο του καλού), τα κυπαρίσσια (σύμβολο της αθανασίας), οι μαργαρίτες ροζέττες (που συμβολίζουν τους κύκλους της ζωής), οι άγγελοι (που συμβολί­ζουν τους φύλακες προστάτες) κ.ά.

Η ξυλογλυπτική στην Κύπρο χωρίζεται σε δύο κατηγορίες:

α) Εκκλησιαστική

6) Κοσμική

Η εκκλησιαστική ξυλογλυπτική ανθεί κυρίως από το 16ο αιώνα όταν καθιερώνεται το ψηλό ξυλόγλυπτο τέμπλο. Εδώ βλέπουμε τη δύναμη της έκφρασης στο ξύλο σε εικονοστάσια, προσκυνητάρια, δεσποτικούς θρό­νους, άμβωνες, μανουάλια, γυναικωνίτες, σκάμνους, ξύλινα εξαπτέρυγα, πόρτες και παράθυρα, καθώς και στη μικρογλυπτική, κ.α.

Η κοσμική ξυλογλυπτική χωρίζεται σε δύο κατηγορίες, στην αστική και τη λαϊκή ή αγροτική ξυλογλυπτική.

Στην αστική ξυλογλυπτική περιλαμβάνονται όλα τα ξυλόγλυπτα είδη επίπλων που χρησιμοποιήθηκαν από τους ανθρώπους των πόλεων όπως κονσόλες, ερμάρια, τραπέζια, καρέκλες, πουρό, κ.ά.

Τα χαρακτηριστικά στοιχεία της λαϊκής ή αγροτικής ξυλογλυπτικής είναι ο αυθορμητισμός και ο πηγαίος τρόπος έκφρασης, η έλλειψη αναλογιών, η αφέλεια. Σ' αυτή την κατηγορία εντάσσονται τα σεντούκια, οι καρκόλες, οι καρέκλες, τα ερμάρια, οι σουβάντζες, οι καθρέφτες, κ.ά.

Τα αντικείμενα αυτά, ανάλογα με την κοινωνική τάξη του ιδιοκτήτη και ανάλογα με την περιοχή, ποικίλουν σε πλούτο μοτίβων και συνθέσεων και σε ποιότητα υλικών. Τα βασικά είδη ξυλείας που χρησιμοποιούνται είναι ο πεύκος, η καρυδιά και το κυπαρίσσι.

Το ξύλο χρησιμοποιείται, επίσης, για την κατασκευή γεωργικών και οικιακών εργαλείων όπως αλέτρια, άροτρα, βουκάνες, γουδιά, ζυγούς, γουπποσάνιδα, σκάφες, στρατούρια, φουρνόφτυαρα, αργαλειούς, κ.ά.

Στην ξυλογλυπτική υπάρχουν διάφορες τεχνικές όσον αφορά τη διακό­σμηση των διαφόρων μοτίβων:

α) Εσώγλυφη: Η απλούστερη μορφή έκφρασης που αποδίδεται με άβα­φες χαρακιές πάνω στην επίπεδη επιφάνεια του ξύλου.

β) Εξώγλυφη: Με την τεχνική αυτή σκαλίζονται τα διάφορα διακοσμητι­κά μοτίβα και στη συνέχεια αφαιρείται το φόντο.

γ) Ανάγλυφη: Με την τεχνική αυτή οι όγκοι των σχημάτων αποδίδονται με μειωμένη απεικόνιση του πραγματικού.

δ) Ολόγλυφη: Με την τεχνική αυτή οι όγκοι των σχημάτων αποδίδονται ομοιόμορφα προς όλες τις διαστάσεις και με σμίκρυνση της πραγματικής κλίμακας.

Απαραίτητα εργαλεία στα χέρια του ξυλόγλυπτη είναι ο πάγκος, οι σφι­κτήρες, οι γωνιές, οι σημαδούρες, τα πριόνια, το ροκάνι, οι γλύφτες, οι δρούπιες, οι βέννες και το κοπάνι.

Με τη βιομηχανική επανάσταση οι ρυθμοί ανάπτυξης άλλαξαν και τα καταναλωτικά αγαθά άρχισαν να μας βομβαρδίζουν καθημερινά. Η μαζική παραγωγή των αγαθών μας κατακλύζει σε τέτοιο βαθμό με αποτέλεσμα καθετί που είναι μερικών χρόνων να είναι και παλιό και έξω από τη «γραμμή» και τη «μόδα». Σήμερα μέσα σ' αυτό το κλίμα όπου καθετί το χειροποίητο είναι «ακριβό» και «ασύμφορο», η Υπηρεσία Κυπριακής Χει­ροτεχνίας του Υπουργείου Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού ανέλα­βε την ευθύνη της αναβίωσης και της συντήρησης του χειροποίητου παραδοσιακού ξυλόγλυπτου που στην ουσία είναι η κληρονομιά που έφθασε μέσα από τους αιώνες στα χέρια μας.